• 
• 

ΥΠΕΡΠΡΟΛΑΚΤΙΝΑΙΜΙΑ

Υπερπρολακτιναιμία είναι η παρουσία αυξημένης προλακτίνης στον αίμα. Η προλακτίνη είναι μια από τις ορμόνες που παράγει η υπόφυση. Ο βασικός φυσιολογικός της ρόλος είναι να προκαλέσει την παραγωγή του μητρικού γάλακτος μετά τον τοκετό. Τα επίπεδα της προλακτίνης αυξάνονται φυσιολογικά κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό.

Ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν μια ήπια αύξηση στα επίπεδα της προλακτίνης και συμπτώματα υπερπρολακτιναιμίας. Συχνά, η αιτία της αυξημένης προλακτίνης είναι ένα αδένωμα της υπόφυσης που είτε διαταράσει την κανονική λειτουργία της ή παράγει το ίδιο προλακτίνη. Στη περίπτωση αυτή, το αδένωμα της ύποφυσης λέγεται προλακτίνωμα. Τα προλακτινώματα είναι οι πιο συχνοί λειτουργικοί όγκοι της υπόφυσης, είναι σχεδόν πάντα καλοήθη και είναι πιο συχνά στις γυναίκες, αλλά σπάνια σε παιδιά και εφήβους.

Η προλακτίνη προκαλεί μείωση στα επίπεδα των οιστρογόνων στις γυναίκες και της τεστοστερόνης στους άνδρες. και μπορεί να οδηγήσει σε σεξουαλική δυσλειτουργία και διαταραχές αναπαραγωγής και υπογονιμότητα.

Ποιές είναι οι επιπτώσεις της υπερπρολακτιναιμίας;

 

Αν το προλακτίνωμα μεγαλώσει πολύ μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους ή/και διαταραχές στην όραση κι αυτό γιατί ο οπτικό νεύρο βρίσκεται πάνω από την υπόφυση και ένας μεγάλος όγκος μπορεί να το τραυματίσει. Κάποια άτομα με προλακτίνωμα μπορεί να μην έχουν κανένα σύμπτωμα.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Για να γίνει η διάγνωση, πρέπει να μετρήσουμε τα επίπεδα της ορμόνης προλακτίνης με μια εξέταση αίματος. Αν τα επίπεδα της προλακτίνης είναι αυξημένα, θα πρέπει να δείτε έναν ενδοκρινολόγο που είναι ο ειδικός ιατρός για να σας βοηθήσει με τη διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος.
Αν τα επίπεδα της προλακτίνης είναι πάνω από 10πλάσια του φυσιολογικού, τότε σχεδόν πάντα έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα προλακτίνωμα. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να προχωρήσουμε με μια μαγνητική τομογραφία της υπόφυσης για να δούμε αν υπάρχει κάποιος όγκος.
Αν η αύξηση στα επίπεδα της προλακτίνης είναι μικρή, η αιτία της προλακτιναιμίας μπορεί να μην είναι προλακτίνωμα.
Ο ενδοκρινολόγος σας θα προσπαθήσει να βρεί την αιτία της υπρπρολακτιναιμίας στην περίπτωση αυτή.
Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θα πρέπει να αποκλεισθεί η περίπτωση εγκυμοσύνης.
Η υπολειτουργία του θυρεοειδούς μπορεί να προκαλέσει ήπια αύξηση στα επίπεδα της προλακτίνης, οπότε θα πρέπει να γίνει εκτίμηση και της λειτουργίας του θυρεοειδούς.
Γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες επίσης μπορεί να έχουν αυξημένη προλακτίνη.
Διαταραχές στη λειτουργία του ήπατος ή των νεφρών μπορεί να προκαλέσουν αυξημένα επίπεδα προλακτίνης.
Επίσης είναι σημαντικό να πείτε στον ιατρό σας αν παίρνετε κάποια φάρμακα. Αυτά που μπορούν να προκαλέσουν υπερπρολακτιναιμία είναι:

• τα οιστρογόνα (αντισυλληπτικά χάπια),
• τα οπιοειδή παυσίπονα,
• κάποια φάρμακα για το στομάχι και τη ναυτία (όπως η μετοκλοπραμίδη)
• φάρμακα ψυχιατρικά, κυρίως τα αντιψυχωσικά και κάποια αντικαταθληπτικά και
• ορισμένα φάρμακα για την υπέρταση

 

Ποιά είναι η θεραπεία;

Η θεραπεία της υπερπρολακτιναιμίας εξαρτάται πρώτον από το αν η αύξηση στην προλακτίνη προκαλεί συμπτώματα και δεύτερον από την αιτία.

Προλακτίνωμα (αδένωμα της υπόφυσης που υπερπαράγει προλακτίνη). Στην περίπτωση αυτή η αύξηση των επιπέδων της προλακτίνης είναι σημαντική και προκαλεί συμπτώματα υπογοναδισμού και υπογονιμότητας σε άνδρες και γυναίκες και χρειάζεται θεραπεία. Το πρώτο βήμα είναι η λήψη φαρμάκων που μειώνουν την παραγωγή της προλακτίνης και το μέγεθος του αδενώματος, όπως η βρωμοκρυπτίνη και η καβεργολίδη. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα φάρμακα αυτά είναι αρκετά να φέρουν τα επίπεδα της προλακτίνης στο φυσιολογικό και να μειώσουν το αδένωμα. Συνήθως χρειάζεται μια μακροχρόνια θεραπεία για να δούμε την αλλαγή στο μέγεθος του όγκου.
Αν έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα μικροαδένωμα (όγκος <1 εκατοστό), αν μετά από 2 χρόνια έχουμε φυσιολογικά επίπεδα προλακτίνης και δεν έχουμε εμφανή όγκο στην υπόφυση, σταδιακά να μειώσουμε την δόση του φαρμάκου, μέχρι και να το σταματήσουμε. Τα προλακτινώματα μπορεί και να ξαναμεγαλώσουν χωρίς θεραπεία, οπότε χρειάζεται τακτική παρακολούθηση από τον ενδοκρινολόγο σας. Ο ιατρός σας θα καθορίσει πόσο συχνά θα πρέπει να κάνετε εξετάσεις.
Αν η θεραπεία με τα φάρμακα δεν μπορέσει να ελέγξει το μέγεθος του αδενώματος ή τα επίπεδα της ορμόνης ή αν το αδένωμα προκαλεί προβλήματα απότην όραση, τότε μπορεί να χρειαστεί και χειρουργική αφαίρεση μέρους ή ολόκληρου του αδενώματος.
Σπάνια μπορεί τα φάρμακα και η χειρουργική αφαίρεση να μην είναι αρκετά, αν το προλακτίνωμα είναι επιθετικό (μεγαλώνει δηλαδή πολύ γρήγορα) ή αν είναι κακόηθες (καρκίνος). Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να χρειαστεί και ακτινοθεραπεία για να ελεγθεί ο όγκος.

ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΟΤΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΠΡΟΛΑΚΤΙΝΩΜΑ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΕΙ ΕΙΔΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΤΕΙ Η ΥΓΕΙΑ ΤΟΣΟ Η ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΟΣΟ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΜΒΡΥΟΥ;

Υπερπρολακτιναιμία από φάρμακα: Αν παίρνετε κάποιο φάρμακο που μπορεί να προκαλέσει αυξημένη προλακτίνη, ο ιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να διακόψετε το φάρμακο για λίγες ημέρες και να κάνετε επανάληψη της προλακτίνης να δει αν έχουν ελαττωθεί. Μην σταματήσετε τα φάρμακα που παίρνετε αν δεν σας το ζητήσει ο ιατρός σας.
Αν επιβεβαιωθεί ότι το φάρμακο που παίρνετε σας προκαλεί αυξημένη προλακτίνη, ο ιατρός σας μπορεί να σας αλλάξει το φάρμακο με κάποιο που να μην έχει τέτοια επίδραση. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, και η θεραπεία με το υπαίτιο φάρμακο πρέπει να συνεχιστεί, μπορεί να χρειαστεί να πάρετε φάρμακα που να ελαττώνουν την παραγωγή προλακτίνης.
Αυξημένη προλακτίνη λόγω υποθυρεοειδισμού:Στην περίπτωση αυτή τα επίπεδα της προλακτίνης θα επιστρέψουν στο φυσιολογικό αμέσως μόλις ξεκινήσει η κατάλληλη θεραπεία για την υποθυρεοειδισμό.
Ιδιοπαθής υπερπρολακτιναιμία: Κάποιες φορές μπορεί να μην υπάρχει κάποια εμφανής αιτία για την αυξημένη προλακτίνη.Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής  Στην περίπτωση αυτή, αν η υπερπρολακτιναιμία δεν προκαλεί συμπτώματα όπως διαταραχή της περιόδου ή γαλακτορροια στις γυναίκες και υπογονιμότητα, δεν χρειάζεται θεραπεία αλλά παρακολούθηση και, κάποιες φορές τα επίπεδα της προλακτίνης μπορεί και να επιστρέψουν στο φυσιολογικό χωρίς θεραπεία.

Ποιά πρέπει να είναι η αντιμετώπιση των προλακτινωμάτων κατά τη δίαρκεια της εγκυμοσύνης;

Πολύ συχνά, όταν αρχίσει επιτυχημένη θεραπεία με φάρμακα κατά της υπερπρολακτιναιμίας, η περίοδος και η γονιμότητα αποκαθίστανται και συχνά επιτυγχάνεται εγκυμοσύνη. Οι γυναίκες αυτές χρειάζονται ιδιαίτερη αντιμετώπιση και παρακολούθηση από ενδοκρινολόγο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Οι βασικές αρχές που πρέπει να ακολουθούνται είναι:
Αμέσως μόλις επιβεβαιωθεί η εγκυμοσύνη, τα φάρμακα συνήθως διακόπτονται. Μην σταματήσετε τα φάρμακα σας όμως αν δεν σας το ζητήσει ο ενδοκρινολόγος σας.
Η φαρμακευτική θεραπεία μπορεί να χρειαστεί να συνεχιστεί στην εγκυμοσύνη αν υπάρχει ένα μεγάλο αδένωμα που μπορεί να επηρεάσει την όραση. Το φάρμακο που προτιμάται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι η βρωμοκρυπτίνη.
Δεν χρειάζεται να γίνεται παρακολούθηση της προλακτίνης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, γιατί τα επίπεδα της αυξάνονται φυσιολογικά.
Αν το αδένωμα δεν είναι μεγάλο σε μέγεθος ή/και δεν επηρεάζει την όραση, δεν υπάρχει λόγος να γίνει μαγνητική τομογραφία κατά τη διάρεκια της εγκυμοσύνης.
Αυτές οι γενικές αρχές συνίστανται από τη διεθνή ορμάνωση για την αντιμετώπιση των προλακτινωμάτων αλλά κάθε γυναίκα είναι ξεχωριστή και η παρακολούθηση και θεραπεία μπορεί να διαφέρει.

Διαβάστε ακόμα

Υπερπρολακτιναιμία και εγκυμοσύνη 
Ορμόνες και γυναικεία υγεία
Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

• 
• 

• 
• 

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

Η υπόφυση έχει μέγεθος μπιζελιού και βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου. Είναι ο βασικός αδένας που ελέγχει και  συντονίζει τη λειτουργία και δράση των περισσοτέρων ενδοκρινών αδένων, μέσω της παραγωγής διαφόρων ορμονών. Η υπόφυση αποτελείται από διάφορες ομάδες κυττάρων και κάθε ομάδα παράγει μια διαφορετική ορμόνη. Κάθε μια από αυτές τις ορμόνες στέλνει «σήματα» σε άλλους αδένες ή όργανα του σώματος για να εκτελέσουν μια συγκεκριμένη λειτουργία. Η υπόφυση χωρίζεται ανατομικά σε πρόσθιο και οπίσθιο τμήμα.

ΟΙ ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

Ορμόνες της υπόφυσης	Όργανο / αδένας που επηρεάζουν	Αποτέλεσμα της δράσης τους
Προλακτίνη (PRL) Προλακτίνη (PRL) Αυξητική ορμόνη (GH) Αυξητική ορμόνη (GH) Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH) Φλοιοτρόπος ορμόνη (ACTH) Φλοιοτρόπος ορμόνη (ACTH) Ωοθηλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) Ωοθηλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) Ωχρινοποιητική ορμόνη (LH) Ωχρινοποιητική ορμόνη (LH) Αντιδιουρητική ορμόνη (ADH) Αντιδιουρητική ορμόνη (ADH) Ωκυτοκίνη (OXT Ωκυτοκίνη (OXT)	Μαστός Μύες, οστά και άλλα όργανα Θυρεοειδής αδένας Επινεφρίδια Ωοθήκες και όρχεις Ωοθήκες και όρχεις Νεφρός Μήτρα	Παραγωγή γάλακτος Ανάπτυξη και μεταβολισμός Παραγωγή ορμονών του θυρεοειδούς Παραγωγή της κορτιζόλης από τα επινεφρίδια Έλεγχος της αναπαραγώγης και ρύθμιση του κύκλου στις γυναίκες Ρύθμιση του νερού και αλάτων στο αίμα τοκετός

• 
• 

ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΗΣ

Τα αδενώματα της υπόφυσης είναι μικροί όγκοι της υπόφυσης που σχηματίζονται όταν κάποια κύτταρα του αδένα αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται πάνω από το φυσιολογικό. Τα αδενώματα είναι σπάνια κακοήθη (δηλαδή καρκίνος), αλλά μπορεί να παράγουν αυξημένη ποσότητα ορμονών προκαλώντας σημαντικές αλλαγές στην λειτουργία του σώματος και μπορεί να προκαλέσουν και τοπικά συμπτώματα, αν μεγαλώσουν πάνω από ένα μέγεθος. Λειτουργικό λέγεται ένα αδένωμα που παράγει μια ή περισσότερες ορμόνες ενώ μη λειτουργικό λέγεται ένα αδένωμα που δεν παράγει ορμόνες. Τα λειτουργικά αδενώματα συνήθως ανακαλύπτονται πιο νωρίς και σε μικρότερο μέγεθος από τα μη λειτουργικά γιατί προκαλούν πιο έντονα συμπτώματα λόγω της υπερβολικής παραγωγής ορμονών.

Τί συμπτώματα μπορεί να προκαλέσουν τα αδενώματα της υπόφυσης;

Τα  αδενώματα μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα είτε λόγω της παραγωγής ορμονών είτε λόγω μεγέθους και καταστροφής της υπόφυσης και πίεσης στους γύρω ιστούς. Επειδή οι ορμόνες της υπόφυσης επηρεάζουν διάφορους αδένες και όργανα, τα συμπτώματα μπορεί να είναι πολλά και να διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Αν το αδένωμα της υπόφυσης μεγαλώσει πολύ σε μέγεθος, μπορεί να αρχίσει να πιέζει τον υπόλοιπο αδένα, προκαλώντας την υπολειτουργία του και να πιέζει το οπτικό νεύρο και τον εγκέφαλο γύρω του.  Έτσι, οι μεγάλοι όγκοι της υπόφυσης συνήθως εκδηλώνονται με διαταραχή στην όραση, κυρίως την περιφερική, πονοκεφάλους και συμπτώματα από την έλλειψη ορμονών (λόγω της καταστροφής της υπόφυσης).

Τα συμπτώματα των λειτουργικών αδενωμάτων εξαρτώνται από την ορμόνη που υπερπαράγεται. Οι όγκοι που παράγουν φλοιοτρόπο ορμόνη προκαλούν σύνδρομο, οι όγκοι που παράγουν αυξητική ορμόνη παράγουν γιγαντισμό ή ακρομεγαλία, οι όγκοι που παράγουν προλακτίνη προκαλούν διαταραχές της αναπαραγωγής σε γυναίκες και άνδρες, οι όγκοι που παράγουν θυρεοειδοτρόπο ορμόνη προκαλούν υπερθυρεοειδισμό. Όλες αυτές οι περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στην υγεία.

Πώς γίνεται  διάγνωση των αδενωμάτων της υπόφυσης;

Η υποψία για την πιθανή παρουσία ενός όγκου της υπόφυσης μπαίνει λόγω συμπτωμάτων έλλειψης ή υπερβολικής παραγωγής κάποιας ορμόνης.

Γνωρίζατε ότι στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας , η διάγνωση γίνεται συνήθως πιο νωρίς γιατί, σχεδόν όλες οι διαταραχές της υπόφυσης προκαλούν διαταραχή στην περίοδο τους;

Αυτό που χρειάζεται αρχικά είναι να γίνει έλεγχος των ορμονών της υπόφυσης με εξετάσεις αίματος. Αν υπάρχει υποψία ότι μπορεί να υπάρχει αδένωμα στην υπόφυση θα πρέπει να γίνει Μαγνητική Τομογραφία της υπόφυσης για να επιβεβαιωθεί ή όχι η παρουσία του. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει οπωσδήποτε να δείτε έναν ενδικρινολόγο, που είναι ο ειδικός ιατρός που μπορεί να σας κατευθύνει. Ο ιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να κάνετε και κάποιες άλλες εξετάσεις που θα βοηθήσουν να δούμε αν το αδένωμα αυτό είναι λειτουργικό, αν παράγει δηλαδή ορμόνες. Επίσης, αν το αδένωμα είναι μεγάλο (>1 εκ.) μπορεί να χρειαστεί να γίνουν εξετάσεις για το αν όγκος επηρεάζει την όραση ή όχι. Πριν αποφασιστεί η κατάλληλη θεραπεία ο ιατρός σας πρέπει να ξέρει τον τύπο του αδενώματος.

Ποιά είναι η θεραπεία για τα αδενώματα της υπόφυσης;

Η απόφαση για το είδος της θεραπείας εξαρτάται από:

• Το μέγεθος του αδενώματος
• Το αν παράγει ορμόνες και ποιες
• Τα συμπτώματα που προκαλεί
• Την ηλικία του ατόμου
• Την κατάσταση της υγείας του

Ο ενδοκρινολόγος σας θα αποφασίσει το πλάνο της θεραπείας που είναι κατάλληλο για εσάς.
Κάποια αδενώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με φάρμακα, άλλα χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση και άλλα χρειάζονται συνδυαστική θεραπεία με χειρουργική αφαίρεση, φάρμακα και ακόμα και ακτινοθεραπεία.

Σε τι μπορούν να σας βοηθήσουν αυτές οι πληροφορίες;

Τα αδενώματα της υπόφυσης μπορούν, στις περισσότερες περιπτώσεις, να θεραπευθούν, ειδικά αν η διάγνωση τους γίνει νωρίς και το μέγεθος τους δεν είναι μεγάλο.

Αν φοβάστε ότι έχετε κάποιο πρόβλημα με την υπόφυση σας ή έχετε διαγνωσθεί με αδένωμα της υπόφυσης, πρέπει να δείτε έναν ενδοκρινολόγο που είναι ο ειδικός ιατρός που μπορεί να σας βοηθήσει με την διάγνωση, θεραπεία και παρακολούθηση ενός αδενώματος.

Χρήσιμα Links
Αμερικανική Εταιρεία μελέτης της Υπόφυσης (Pituitary Society) : www.pituitarysociety.org