Εντερική χλωρίδα: Πώς τα βακτήρια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν το βάρος μας

Το σώμα μας περιέχει τρισεκατομμύρια βακτήρια. Η πλειοψηφία των βακτηρίων εντοπίζεται βρίσκεται στο έντερό μας. Τα βακτήρια του εντέρου έχουν πολλούς και σημαντικούς ρόλους στην υγεία μας, όπως η «επικοινωνία» με το ανοσοποιητικό μας σύστημα και η παραγωγή ορισμένων βιταμινών. Επιπλέον, τα βακτηρίδια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο αφομοιώνονται τα διάφορα τρόφιμα που καταναλώνουμε και παράγουν χημικές ουσίες που μας βοηθούν να αισθανόμαστε χορτάτοι. Αυτό, συντελεί στον επηρεασμό του βάρους μας.

Ποια είναι τα βακτήρια του εντέρου;

Τρισεκατομμύρια βακτήρια και μικροοργανισμοί ζουν στο δέρμα και το σώμα μας. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν περισσότερα βακτηριακά κύτταρα στο σώμα μας απ’ όσα ανθρώπινα κύτταρα. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι σε έναν άνθρωπο ο οποίος ζυγίζει περίπου 70 κιλά, υπάρχουν περίπου 40 τρισεκατομμύρια βακτηριακά κύτταρα και μόνο 30 τρισεκατομμύρια ανθρώπινα κύτταρα. Τα περισσότερα από αυτά τα βακτήρια ζουν σε ένα τμήμα του παχέος εντέρου το οποίο ονομάζεται τυφλό έντερο.

Υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικά είδη βακτηρίων στο έντερο. Ενώ ορισμένα από αυτά είναι υπεύθυνα για την πρόκληση διάφορων ασθενειών, τα περισσότερα από αυτά εκτελούν βασικά καθήκοντα για να μας κρατήσουν υγιείς. Για παράδειγμα, τα βακτήρια του εντέρου παράγουν ορισμένες βιταμίνες, συμπεριλαμβανομένης της βιταμίνης Κ, και επικοινωνούν με το ανοσοποιητικό μας σύστημα για να βοηθήσουν το σώμα μας να καταπολεμήσει τυχόν μολύνσεις. Επιπλέον, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός μας αφομοιώνει συγκεκριμένα τρόφιμα και παράγει χημικές ουσίες, οι οποίες μας βοηθούν να αισθανόμαστε χορτάτοι. Ως αποτέλεσμα, τα βακτήρια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν το σωματικό μας βάρος.

Tα βακτήρια επηρεάζουν την πέψη της τροφής

Τα βακτήρια έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Το γεγονός αυτό μπορεί να επηρεάσει τα θρεπτικά συστατικά που απορροφώνται από το σώμα μας, καθώς και το πώς αποθηκεύεται η ενέργεια στο σώμα μας.

Μια έρευνα εξέτασε τα βακτηρίδια του εντέρου σε 77 ζεύγη διδύμων, ένας από τους οποίους ήταν παχύσαρκος και ένας από τους οποίους δεν ήταν παχύσαρκος. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι τα παχύσαρκα άτομα είχαν διαφορετικά βακτήρια εντέρου από τα μη παχύσαρκα δίδυμα. Συγκεκριμένα, η παχυσαρκία των διδύμων συσχετίστηκε με την ποικιλομορφία των βακτηριδίων του εντέρου τους, πράγμα που σημαίνει ότι υπήρχαν λιγότερα είδη βακτηριδίων στα έντερά τους.

Παρόμοιες έχουν αποδείξει ότι σε περίπτωση που τα βακτηρίδια του παχέος εντέρου από παχύσαρκα άτομα τεθούν σε ποντίκια, θα αυξηθεί το σωματικό βάρος των ποντικιών. Το γεγονός αυτό, υποδηλώνει ότι τα βακτήρια του εντέρου έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν το σωματικό βάρος. Το γεγονός αυτό είναι πιθανόν να οφείλεται στην επίδραση των βακτηρίων στην πέψη διαφόρων τροφίμων. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι δεν μπορούν να αφομοιώσουν τις ίνες, αλλά ορισμένα βακτήρια του εντέρου μπορούν να τις αφομοιώσουν.

Με την πέψη των ινών, τα συγκεκριμένα βακτήρια του εντέρου παράγουν μια σειρά από χημικές ουσίες, οι οποίες ωφελούν την υγεία του εντέρου και ενδεχομένως προάγουν την απώλεια του σωματικού βάρους. Για παράδειγμα, αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει ότι τα άτομα με υψηλή πρόσληψη φυτικών ινών παρουσιάζουν χαμηλότερο σωματικό βάρος, γεγονός το οποίο πιθανότατα οφείλεται στον ρόλο που παίζουν τα βακτήρια του εντέρου στην αφομοίωση των ινών.

Μια πρόσφατη μελέτη, εξακρίβωσε ότι η αναλογία δύο τύπων βακτηρίων στα έντερά μας μπορεί να καθορίσει πόσο βάρος χάνουμε όταν ακολουθούμε συγκεκριμένη δίαιτα. Τα δύο αυτά βακτήρια είναι το Prevotella, το οποίο αφομοιώνει τις ίνες και τους υδατάνθρακες και τα βακτηρίδια, τα οποία παρουσιάζονται σε μεγαλύτερη ποσότητα στα άτομα που καταναλώνουν περισσότερες ζωικές πρωτεΐνες και λίπη. Στην συγκεκριμένη μελέτη, 62 άτομα ακολούθησαν δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, ολόκληρων σιτηρών για 26 ολόκληρες εβδομάδες. Τα άτομα που είχαν περισσότερα Prevotella στα έντερά τους έχασαν 2,3 κιλά και περισσότερο σωματικό λίπος από εκείνους που είχαν περισσότερους βακτηροειδείς στο έντερό τους.

Επίσης, τα βακτήρια του εντέρου μας χωνεύουν ορισμένα αντιοξειδωτικά τα οποία βρίσκονται σε φυτά που είναι γνωστά ως φλαβονοειδή και έχουν τη δυνατότητα να αποτρέψουν την αύξηση του σωματικού βάρους.

Τέλος, τα βακτηρίδια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο απορροφώνται διατροφικά λίπη στα έντερα, τα οποία με την σειρά τους είναι πιθανό να επηρεάσουν το πώς αποθηκεύεται το λίπος στο σώμα.

Επηρεάζουν τη φλεγμονή

Η φλεγμονή παρουσιάζεται όταν ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό μας σύστημα για την καταπολέμηση μίας λοίμωξης. Μπορεί επίσης να προκληθεί από ανθυγιεινή διατροφή. Για παράδειγμα, μια δίαιτα που περιέχει πάρα πολύ λίπος, ζάχαρη ή θερμίδες μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα φλεγμονώδη χημικά μέσα στην κυκλοφορία του αίματος μας και στον λιπώδη ιστό μας, γεγονός που μπορεί να συμβάλει στην αύξηση του σωματικού βάρους.

Τα βακτήρια του εντέρου παίζουν σημαντικό ρόλο στη φλεγμονή. Ορισμένα είδη παράγουν χημικές ουσίες, όπως ο λιποπολυσακχαρίτης (LPS), οι οποίες προκαλούν φλεγμονή όταν εισέλθουν στο αίμα.

Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν τα ποντίκια λάβουν LPS, κερδίζουν το ίδιο σωματικό βάρος και έχουν παρόμοιες αυξήσεις στο σάκχαρο του αίματος και την ινσουλίνη. Το ίδιο συμβαίνει με τα ποντίκια τα οποία τρέφονται με δίαιτα η οποία αποτελείται από υψηλής περιεκτικότητας λιπαρά. Επομένως, ορισμένα βακτήρια του εντέρου που παράγουν LPS και προκαλούν φλεγμονή, μπορούν να συμβάλλουν στην αύξηση του σωματικού βάρους και στην αντίσταση στην ινσουλίνη.

Μια μελέτη σε 292 άτομα διαπίστωσε ότι εκείνοι που ήταν υπέρβαροι είχαν χαμηλότερη ποικιλία βακτηριδίων στο έντερο και υψηλότερα επίπεδα αντιδρώσας πρωτεΐνης C, έναν φλεγμονώδη δείκτη στο αίμα.

Ωστόσο, ορισμένα είδη εντερικών βακτηριδίων μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή και να αποτρέψουν την αύξηση του σωματικού βάρους.

Τα Bifidobacteria και τα Akkermansia είναι ευεργετικά είδη βακτηρίων που βοηθούν στη διατήρηση ενός υγιούς φραγμού στο έντερο και εμποδίζουν τη διέλευση των φλεγμονωδών χημικών ουσιών από το έντερο στην κυκλοφορία του αίματος. Μελέτες εφαρμοσμένες σε ποντίκια έχουν διαπιστώσει ότι η Akkermansia μπορεί να μειώσει την αύξηση του σωματικού βάρους και την αντίσταση στην ινσουλίνη μειώνοντας τη φλεγμονή. Παρομοίως, όταν τα ποντίκια τρέφονταν με πρεβιοτικές ίνες για να βοηθήσουν στην αύξηση των Bifidobacteria στο έντερο, η αύξηση του βάρους και η αντίσταση στην ινσουλίνη μειώθηκαν χωρίς να επηρεαστεί η πρόσληψη ενέργειας. Το γεγονός αυτό πρόκειται για ένα σχετικά νέο τομέα έρευνας. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές πώς τα βακτήρια του εντέρου επηρεάζουν τη φλεγμονή και το βάρος των ανθρώπων.

Παράγουν χημικά προϊόντα που βοηθούν να νιώθουμε είτε πεινασμένοι είτε χορτάτοι

Το σώμα μας παράγει μια σειρά διαφορετικών ορμονών που επηρεάζουν την όρεξή μας, όπως η λεπτίνη, η γκρελίνη, το πεπτίδιο YY (PYY).

Αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει ότι διάφορα βακτήρια στο έντερο μπορούν να επηρεάσουν την ποσότητα από αυτές τις ορμόνες που παράγονται, καθώς και το αν αισθανόμαστε πεινασμένοι ή πλήρεις.

Τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας είναι χημικά που παράγονται όταν ορισμένα είδη βακτηρίων του εντέρου διασπάσουν τις ίνες. Μία μελέτη η οποία συμπεριλάμβανε 60 υπέρβαρους ενήλικες διαπίστωσε ότι η λήψη προπιονικού οξέος για 24 εβδομάδες, είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση σημαντικών επιπέδων των ορμονών PYY και GLP-1, τα οποία επηρεάζουν το αίσθημα της πείνας.

Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι τα συμπληρώματα πρεβιοτικών, τα οποία περιέχουν ενώσεις που έχουν υποστεί ζύμωση από τα βακτήρια του εντέρου, μπορούν επίσης να έχουν παρόμοια επίδραση στην όρεξή μας για φαγητό.

Τα άτομα που κατανάλωναν 16 γραμμάρια πρεβιοτικών την ημέρα για διάστημα δύο εβδομάδων, παρουσίασαν υψηλότερα επίπεδα υδρογόνου στην αναπνοή τους. Το φαινόμενο αυτό υποδηλώνει εντερική βακτηριακή ζύμωση, λιγότερη πείνα και υψηλότερα επίπεδα των ορμονών GLP-1 και PYY, τα οποία μας κάνουν να αισθανόμαστε χορτάτοι.

Τα καλύτερα και χειρότερα τρόφιμα για τα βακτήρια του εντέρου μας

Ορισμένα τρόφιμα είναι καλά για τα βακτήρια του εντέρου. Συγκεκριμένα:

• Ολόκληροι κόκκοι: Ολόκληροι κόκκοι ονομάζονται οι σπόροι που δεν έχουν καθαριστεί. Είναι υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες, οι οποίες χωνεύονται από υγιή βακτήρια του εντέρου όπως τα Bifidobacteria και μπορούν να συμβάλουν στην απώλεια βάρους.
• Φρούτα και λαχανικά: Τα φρούτα και τα λαχανικά περιέχουν πολλές διαφορετικές ίνες που είναι καλές για τα βακτήρια του εντέρου. Η κατανάλωση ποικιλίας φυτικών τροφών μπορεί να βελτιώσει την ποικιλία των βακτηρίων του εντέρου, η οποία συνδέεται με ένα υγιές σωματικό βάρος. 
• Ξηροί καρποί και σπόροι: Τα καρύδια και οι σπόροι περιέχουν επίσης πολλές ίνες και υγιή λίπη, τα οποία βοηθούν στη στήριξη της ανάπτυξης υγιών βακτηρίων στο έντερο.
• Τρόφιμα πλούσια σε πολυφαινόλες: Περιλαμβάνονται στην μαύρη σοκολάτα, στο πράσινο τσάι και το κόκκινο κρασί. Οι πολυφαινόλες σε αυτά τα τρόφιμα δεν μπορούν να αφομοιωθούν, αλλά διασπώνται από τα ευεργετικά βακτήρια του εντέρου, προωθώντας την ανάπτυξη καλών βακτηρίων.
• Ζυμωμένα τρόφιμα: Τα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση περιλαμβάνουν το γιαούρτι και την ξινή σιμιγδάλι. Περιέχουν ευεργετικά βακτήρια όπως οι γαλακτοβάκιλλοι και μπορούν να ελαχιστοποιήσουν άλλα βακτήρια που προκαλούν ασθένειες στα έντερα.
• Προβιοτικά: Τα προβιοτικά δεν είναι απαραίτητα, αλλά μπορούν να βοηθήσουν στην αποκατάσταση των υγιεινών βακτηρίων του εντέρου μετά από μια ασθένεια ή κατανάλωση αντιβιοτικών και είναι πιθανό να βοηθήσουν στην απώλεια βάρους.

Από την άλλη πλευρά, η κατανάλωση ορισμένων τροφών σε περίσσεια δόση μπορεί να βλάψει τα έντερα των βακτηριδίων μας. Συγκεκριμένα:

• Τρόφιμα με ζάχαρη: Μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη μπορεί να τονώσει την ανάπτυξη ορισμένων ανθυγιεινών βακτηρίων στο έντερο, γεγονός το οποίο συμβάλει στην αύξηση του σωματικού βάρους, καθώς και σε άλλες χρόνιες διαταραχές της υγείας.
• Τεχνητά γλυκαντικά: Τα τεχνητά γλυκαντικά όπως η ασπαρτάμη και η σακχαρίνη μειώνουν τα ευεργετικά βακτήρια στα έντερα, τα οποία μπορεί να συμβάλουν στην αύξηση του σακχάρου στο αίμα.
• Τρόφιμα που περιέχουν μη υγιή λίπη: Τα υγιή λίπη υποστηρίζουν ευεργετικά βακτήρια στα έντερα, ενώ πολλά κορεσμένα λίπη μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη βακτηρίων που προκαλούν διάφορες ασθένειες.

Συμπέρασμα

Το σώμα μας περιέχει τρισεκατομμύρια βακτήρια που επηρεάζουν την υγεία μας με πολλούς και διάφορους τρόπους. Τα βακτηρίδια του εντέρου μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο αφομοιώνονται τα τρόφιμά που καταναλώνουμε, το λίπος που αποθηκεύεται στο σώμα μας, καθώς και το εάν αισθανόμαστε πεινασμένοι ή χορτάτοι. Έτσι, ένα υγιές βακτήριο του εντέρου μπορεί να θεωρηθεί σημαντικό για τη διατήρηση ενός υγιούς βάρους. Τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες όπως ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά, καρύδια και σπόροι μπορούν να προωθήσουν όλα τα υγιή βακτηρίδια του εντέρου.