• 
• 

Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τον εξόφθαλμο

Ο εξόφθαλμος περιγράφει μια κατάσταση στην οποία ο βολβός των ματιών προεξέχει από την εσοχή του κρανίου, κάνοντας έτσι το μάτι να φαίνεται διογκωμένο. Είναι πιθανό να επηρεάσει είτε το ένα, είτε και τα δύο μάτια.

Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασης, ο εξόφθαλμος μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στα μάτια, όπως για παράδειγμα ξηρότητα του κερατοειδούς ή επιπεφυκίτιδα, μία φλεγμονή της μεμβράνης που καλύπτει το μάτι, που μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε έλκος του κερατοειδούς αν η φλεγμονή είναι σοβαρή.

Μακροπρόθεσμα, τα συμπτώματα τείνουν να βελτιώνονται, αλλά η κατάσταση αυτή μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια. Αν δεν θεραπευτεί σωστά, υπάρχει πιθανότητα να συνεχίσουν να διογκώνονται τα μάτια.

Ο εξόφθαλμος δεν θεωρείται μία απλή κατάσταση, αλλά σημάδι κάποιας άλλης διαταραχής. Συνήθως, σηματοδοτεί πρόβλημα με τον θυρεοειδή αδένα. Η νόσος του Graves αποτελεί την πιο συνηθισμένη αιτία του εξόφθαλμου. Η νόσος του Graves όμως δεν είναι η μόνη αιτία του εξόφθαλμου.

Η νόσος του Graves και η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια

Η νόσος του Graves είναι μια αυτοάνοση ασθένεια που προκαλεί υπερθυρεοειδισμό. Σε ένα υγιές άτομο, το ανοσοποιητικό σύστημα «επιτίθεται» στα παθογόνα, τους οργανισμούς και τις ουσίες που είναι βλαβερές για τον οργανισμό. Σε αυτά, περιλαμβάνονται ορισμένα βακτηρίδια, ιοί, παράσιτα, καρκινικά κύτταρα και μύκητες. Ωστόσο, το ανοσοποιητικό σύστημα ορισμένων ατόμων αρχίζει να επιτίθεται σε φυσιολογικούς ιστούς. Το φαινόμενο αυτό, περιγράφεται ως αυτοάνοση αντίδραση.

Η νόσος του Graves αποτελεί παράδειγμα μιας τέτοιας αυτοάνοσης αντίδρασης του οργανισμού. Οι ειδικοί δεν είναι ακόμα βέβαιοι για τα αίτια που προκαλούν τις αυτοάνοσες ασθένειες. Στην περίπτωση που το ανοσοποιητικό σύστημα ενός ατόμου επιτεθεί στον θυρεοειδή αδένα, είναι πιθανό να αντιδράσει με την παραγωγή επιπλέον ορμονών.

Τα αυτοάνοσα αντισώματα που προκαλούν και τον υπερθυρεοειδισμό , μπορούν να «επιτεθούν» στους μύες και στον μαλακό ιστό που περιβάλλει τα μάτια, γεγονός το οποίο μπορεί να προκαλέσει την εξοχή των ματιών από τις υποδοχές τους στο κρανίο.

Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια είναι μια κατάσταση κατά την οποία οι μαλακοί ιστοί και οι μύες γύρω από τα μάτια πρήζονται και παρουσιάζουν φλεγμονή. Η κατάσταση αυτή, συχνά οφείλεται στον υπερθυρεοειδισμό, και πιο σπάνια στον υποθυρεοειδισμό.

Η κατάσταση αυτή, μπορεί να οδηγήσει σε:

• Ξηρά ή σκληρά μάτια
• Ερυθρότητα των ματιών
• Πρησμένα μάτια
• Φλεγμονή και οίδημα
• Προβλήματα όρασης

Συχνότερα αίτια του εξόφθαλμου

Η νόσος του Graves είναι η πιο συνηθισμένη αιτία του εξόφθαμου. Ποσοστό 25-50% των ασθενών που νοσούν από την παραπάνω νόσο, θα έχουν μια εμπλοκή στα μάτια.

Η εμπλοκή των ματιών μπορεί να συμβεί έως και 10 χρόνια πριν τη διάγνωση των προβλημάτων του θυρεοειδούς και μέχρι 20 χρόνια μετά. Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που προσβάλλουν τον θυρεοειδή στη νόσο του Graves συσσωρεύονται μέσα στην οπή του ματιού. Ο λιπώδης ιστός και οι μύες γύρω από το μάτι μεγαλώνουν, πιέζοντας έτσι το μάτι προς τα έξω.

Ενώ η νόσος του Graves είναι η συνηθέστερη διαταραχή που μπορεί να προκαλέσει τον εξόφθαλμο, δεν είναι η μοναδική.

Ποιες μπορεί είναι οι άλλες πιθανές αιτίες;

• Καρκινικός ή μη καρκινικός όγκος
• Θρόμβωση στο αίμα 
• Τραυματισμός στα μάτια
• Μόλυνση του ιστού γύρω από το μάτι
• Ανωμαλίες στον εγκέφαλο
  
  Εάν κάποιος παρατηρήσει ότι το ένα ή και τα δύο μάτια αρχίζουν να διογκώνονται, πρέπει να αναζητήσει άμεσα ιατρική συμβουλή.

Ποια συμπτώματα παρουσιάζονται;

Ένα άτομο που έχει εξόφθαλμο ο οποίος σχετίζεται με τη νόσο του Graves, μπορεί να αντιμετωπίσει τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Πόνο στα μάτια
• Ξηρά μάτια
• Ερεθισμό των ματιών
• Φωτοφοβία ή ευαισθησία στο φως
• Δακρύρροια, ή εκκρίσεις των ματιών
• Διπλωπία ή διπλή όραση που προκαλείται από εξασθένηση των μυών των ματιών
• Θολή όραση
• Τύφλωση αν το οπτικό νεύρο είναι συμπιεσμένο
• Δυσκολία στην κίνηση των ματιών, καθώς επηρεάζονται οι μύες των ματιών
• Αίσθημα πίεσης πίσω και γύρω από την περιοχή των ματιών

Άλλα συμπτώματα της νόσου του Graves τα οποία δεν σχετίζονται με τα μάτια περιλαμβάνουν: Ταχυπαλμία, άγχος, αυξημένη αρτηριακή πίεση, αυξημένη όρεξη, απώλεια βάρους, διάρροια και προβλήματα ύπνου (για περισσότερες πληροφορίες για τη νόσο του Graves δείτε εδώ)

Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Συνήθως ο ιατρός μπορεί να παρατηρήσει ένα προεξέχον μάτι απλά κοιτάζοντας το. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, ο εξόφθαλμος είναι συνήθως ένα σημάδι κάποιας νόσου ή πάθησης, οπότε είναι σημαντικό να ερευνηθεί το αίτιο που προκάλεσε την κατάσταση.

Ποιες εξετάσεις πραγματοποιούνται;

• Εξέταση αίματος με σκοπό να εξετασθεί η πιθανότητα διαταραχής της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα.
• Μέτρηση του βαθμού προεξοχής , χρησιμοποιώντας εξοφθαλμόμετρο.
• Αξονική ή μαγνητική τομογραφία, με σκοπό να εξετασθούν οι οφθαλμικοί κόγχοι. Μια ανίχνευση μπορεί να ανιχνεύσει έναν όγκο ή οποιαδήποτε ανωμαλία μέσα ή γύρω από τα μάτια.
• Μια αξονική τομογραφία ή μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου για να αξιολογήσει τη δομή του εγκεφάλου.
  
  Ο εξόφθαλμος τείνει να είναι μια προοδευτική ασθένεια και τα συμπτώματα επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Συνεπώς, η θεραπεία πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατό.

Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία;

Ο οφθαλμίατρος πρέπει να παρακολουθεί τακτικά τον ασθενή. Η θεραπεία εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες, όπως τα αίτια, την ηλικία του ατόμου, καθώς και τη γενική υγεία του.

Το κάπνισμα έχει αποδειχθεί ότι επιδεινώνει τον εξόφθαλμο και καθιστά πιο δύσκολη τη θεραπεία. Γι’ αυτό τον λόγο, η διακοπή του καπνίσματος συνιστάται για τα άτομα που παρουσιάζουν εξόφθαλμο.

Αν ο ασθενής αντιμετωπίζει προβλήματα με το θυρεοειδή αδένα, τότε πρέπει να γίνει άμεση παραπομπή σε ενδοκρινολόγος για θεραπεία της υποκείμενης αιτίας έτσι ώστε να επανέλθουν τα επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών πίσω στο φυσιολογικό. Παρόλο που η αντιμετώπιση του προβλήματος του θυρεοειδούς είναι σημαντική, αυτό από μόνο του, δεν μπορεί να επιλύσει την κατάσταση του εξόφθαλμου. Σε πολλές περιπτώσεις χρειάζονται και άλλες θεραπείες.

Υπάρχουν διάφορες ιατρικές επιλογές για την θεραπεία του εξόφθαλμου. Η χειρουργική επέμβαση αποτελεί μία από αυτές και μπορεί να φέρει αποτελέσματα, κυρίως για τα άτομα με πιο σοβαρή εμπλοκή στα μάτια. Η χειρουργική αντιμετώπιση δεν είναι η θεραπεία πρώτης επιλογής, αλλά συνήθως γίνεται σε δεύτερο χρόνο για βελτίωση του αισθητικού αποτελέσματος αν δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως ο εξόφθαλμος

Οι μη χειρουργικές επιλογές θεραπείας περιλαμβάνουν:

• Φυσικά δάκρυα
• Γυαλιά ηλίου για ευαισθησία στο φως
• Κορτικοστεροειδή (η πιο αποτελεσματική και πιο ευρείας χρήσης) 
• Φάρμακα που μειώνουν την ανοσοαπόκριση (π.χ. η κυκλοσπορίνη)
• Φάρμακα που «δεσμεύουν» ορισμένα αντισώματα, όπως το rituximab (Rituxan)
• Ακτινοθεραπεία

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές;

Εάν ο ασθενής αμελήσει τη θεραπεία, είναι πιθανό να μην μπορούν να κλείσουν τα βλέφαρα κατά τη διάρκεια του ύπνου, με αποτέλεσμα το στέγνωμα του κερατοειδούς και γενικότερη βλάβη των ματιών. Εάν ο κερατοειδής στεγνώσει πάρα πολύ, υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης, η οποία που μπορεί να βλάψει την όραση.

Τα άτομα με εξόφθαλμο είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν επιπεφυκίτιδα και ιδιαίτερα κερατοεπιπεφυκίτιδα, κατά την οποία η περιοχή πάνω από τον κερατοειδή γίνεται φλεγμονή λόγω μη φυσιολογικού σκισίματος και αναβοσβήνει.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, είναι πιθανό το άτομο να εμφανίσει συμπίεση του οπτικού νεύρου ή της οφθαλμικής αρτηρίας, η οποία μπορεί τελικά να επηρεάσει την όραση και πιθανόν να οδηγήσει ακόμα και σε τύφλωση.

Εν κατακλείδι, το πρώτο βήμα που πρέπει να ακολουθήσει κάθε άτομο που παρατηρεί τα διογκωμένα μάτια, είναι να αναζητήσει ιατρική βοήθεια. Όπως προαναφέρθηκε, ο εξόφθαλμος, είναι ένα σημάδι που δείχνει ότι κάτι άλλο συμβαίνει, μέσα ή γύρω από το μάτι ή ακόμα και μέσα στον εγκέφαλο.

Η πιο συνηθισμένη αιτία του εξόφθαλμου είναι η νόσος του Graves. Είναι πολύ σημαντικό, το άτομο να συνεργαστεί με τον ιατρό για να καταλήξουν στην κατάλληλη θεραπεία και τη διαχείριση τυχόν θυρεοειδικών προβλημάτων, συγχρόνως με οποιεσδήποτε επιπλοκές στα μάτια. Η διακοπή του καπνίσματος είναι το κλειδί για τη βελτίωση της έκβασης του εξόφθαλμου.