• 
• 

 Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (ΣΠΩ) και επιπτώσεις στη γονιμότητα, με απλά λόγια
 

Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια ενδοκρινική νόσος που σχετίζεται με μια ανισορροπία στις γυναικείες ορμόνες που ρυθμίζουν τον καταμήνιο κύκλο. Τα αίτια της ανισορροπίας αυτής δεν είναι απόλυτα γνωστά. Η ανισορροπία αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ποικιλία συμπτωμάτων καθώς και να επηρεάσει τη γονιμότητα μιας γυναίκας. Η εκδήλωση του συνδρόμου ποικίλει από γυναίκα σε γυναίκα και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική καθυστέρηση της διάγνωσης του συνδρόμου.

Κάθε μήνα, στις γυναίκες οι οποίες βρίσκονται σε ηλικία τεκνοποίησης, μικροσκοπικές υγρές κύστες γνωστές ως «ωοθυλάκια», αναπτύσσονται στην επιφάνεια των ωοθηκών. Οι γυναικείες ορμόνες του φύλου, συμπεριλαμβανομένων των οιστρογόνων, προκαλούν ένα από τα ωοθυλάκια να παράξει ένα ώριμο ωάριο. Στη συνέχεια, η ωοθήκη απελευθερώνει αυτό το ωάριο και φεύγει από το θυλάκιο.

Σε γυναίκες που έχουν σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ), υπάρχει ανισορροπία στις γυναικείες ορμόνες τους. Η ανισορροπία αυτή είναι πιθανόν να εμποδίσει την ανάπτυξη και την απελευθέρωση ώριμων ωαρίων . Χωρίς ώριμα ωάρια, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ωορρηξία, ούτε εγκυμοσύνη. Επιπλέον, η ανισορροπία ορμονών μπορεί να περιλαμβάνει ανώμαλη αύξηση της τεστοστερόνης, η οποία είναι κατά κύριο λόγο ανδρική ορμόνη. Οι γυναίκες παράγουν επίσης τεστοστερόνη, ωστόσο συνήθως είναι σε πολύ μικρές ποσότητες.

Ο διεθνής οργανισμός υγείας υπογραμμίζει ότι το ΣΠΩ επηρεάζει το 5-10 % των γυναικών ηλικίας 15 με 44 ετών και περιγράφει το ΣΠΩ ως μια "κοινή και θεραπεύσιμη αιτία υπογονιμότητας".

 
Ποια είναι τα αίτια;

Οι ειδικοί δε γνωρίζουν ακριβώς τι προκαλεί το ΣΠΩ, αλλά επισημαίνουν ότι παίζουν ρόλο κυρίως οι γενετικοί παράγοντες. Η έκφραση διαφόρων γονιδίων επηρεάζει τη βαρύτητα και τον τρόπο εμφάνισης του συνδρόμου. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν και επιγενετικοί παράγοντες, παράγοντες που δρουν στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μπορεί να επηρεάσουν την έκφραση των γονιδίων και την εμφάνιση του συνδρόμου.

Η αυξημένη παραγωγή ινσουλίνης αυξάνει επίσης τον κίνδυνο ανάπτυξης ΣΠΩ. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από το πάγκρεας και το σώμα τη χρησιμοποιεί για να μετατρέψει τη ζάχαρη των τροφίμων σε ενέργεια.

·        Οι γυναίκες με ΣΠΩ έχουν συχνά αντίσταση στην ινσουλίνη. Η αντίσταση στην ινσουλίνη συνεπάγεται με την αδυναμία του σώματος να μειώσει σωστά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα λόγω μειωμένης δραστικότητας της ινσουλίνης που παράγουν. Τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα μπορούν να γίνουν πολύ υψηλά, γεγονός που προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη παραγωγή ινσουλίνης. Επιπλέον, η υπερβολική ποσότητα ινσουλίνης αυξάνει την παραγωγή τεστοστερόνης, γεγονός που οδηγεί σε μερικά από τα συμπτώματα του ΣΠΩ. Η αύξηση του βάρους και η διατροφή μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την εμφάνιση και τη βαρύτητα του συνδρόμου. Η αύξηση δε του βάρους μπορεί να επιδεινώσει σημαντικά τη διαταραχή του κύκλου, την υπερτρίχωση, την ακμή και να μειώσει την γονιμότητα σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες. Η επίδραση αυτή της παχυσαρκίας οφείλεται στην αύξηση της αντίστασης στην ινσουλίνη και , κατά συνέπεια στην αύξηση της δράσης της ορμόνης αυτής

 
Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα είναι πιθανόν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία κατά τη διάρκεια των αναπαραγωγικών χρόνων του ατόμου. Τα συμπτώματα μπορεί να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου.

Μερικά από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα του ΣΠΩ είναι τα ακόλουθα:

·        Μη φυσιολογική ανάπτυξη τριχών στο πρόσωπο, στο στήθος ή την πλάτη

·        Ακμή ή αυξημένη λιπαρότητα του δέρματος

·        Αύξηση βάρους

·        Μελανίζουσα ακάνθωση

·        Διαταραχές στο σάκχαρο και τα λιπίδια

·        Αραίωση μαλλιών στο κεφάλι

·        Ακανόνιστες περίοδοι

·        Κύστες ωοθηκών

·        Υπογονιμότητα

·        Κατάθλιψη

 

Επιδράσεις στη γονιμότητα:

Το ΣΠΩ μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα με ποικίλους τρόπους.

Τα προβλήματα ωορρηξίας είναι συνήθως η κύρια αιτία της υπογονιμότητας σε γυναίκες με ΣΠΩ. Η ωορρηξία μπορεί να μην εμφανιστεί σε μηνιαία βάση λόγω αύξησης της παραγωγής τεστοστερόνης ή επειδή τα ωοθυλάκια στις ωοθήκες δεν ωριμάζουν.

Ακόμη και αν εμφανιστεί ωορρηξία, μια ανισορροπία στις ορμόνες μπορεί να εμποδίσει το ενδομήτριο να εξελιχθεί σωστά για να επιτραπεί η «εμφύτευση» του γονιμοποιημένου ωραρίου. Λόγω των μη ισορροπημένων ορμονών, η ωορρηξία και η εμμηνόρροια μπορεί να είναι ακανόνιστες. Οι απρόβλεπτοι κύκλοι εμμηνορρυσίας είναι επίσης ένας παράγοντας ο οποίος μπορεί να δυσκολέψει την επιτυχία μίας εγκυμοσύνης.

 Άλλες πιθανές επιπλοκές

Η υπογονιμότητα είναι συχνά μια από τις κύριες επιπλοκές του ΣΠΩ, αλλά δεν είναι η μοναδική. Τα άτομα που πάσχουν από ΣΠΩ φαίνεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τα υπόλοιπα άτομα όσον αφορά σε:

·        Υψηλά επίπεδα χοληστερόλης

·        Υψηλή πίεση του αίματος

·        Καρδιααγγειακή νόσο

·        Σακχαρώδη διαβήτη

·        Αύξηση βάρους

·        Άπνοια κατά τη διάρκεια του ύπνου

·        Κατάθλιψη

·        Άγχος

·        Κακή εικόνα σώματος

·        Καρκίνο του ενδομητρίου

Περίπου οι μισές από όλες τις γυναίκες με ΣΠΩ αναπτύσσουν προδιαβήτη ή διαβήτη πριν από την ηλικία των 40 ετών.

 
Πότε πρέπει να επισκεφθείτε τον ιατρός σας;

Μία γυναίκα που επιθυμεί εγκυμοσύνη και έχει συμπτώματα που μπορεί να υποδηλώνουν ΣΠΩ θα πρέπει να επισκεφτεί άμεσα έναν Ενδοκρινολόγο για λεπτομερή αξιολόγηση. Ακόμη και αν μια γυναίκα δεν επιθυμεί να μείνει έγκυος, η έγκαιρη διάγνωση ΣΠΩ μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη πιθανών επιπλοκών.

Υπάρχουν ποικίλα πιθανά αίτια υπογονιμότητας, αλλά η αξιολόγηση για το ΣΠΩ μπορεί να βοηθήσει στην στοχευμένη θεραπεία και να αυξήσει τις πιθανότητες σύλληψης.

Εάν μια γυναίκα μείνει έγκυος, είναι επίσης απαραίτητο να γνωρίζουμε αν έχει το ΣΠΩ, καθώς οι μελέτες έχουν αποδείξει ότι είναι υψηλότερος ο κίνδυνος επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σε γυναίκες με το σύνδρομο.

 

Οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να περιλαμβάνουν:

·        Διαβήτη κύησης

·        Αποβολές

·        Πρόωρος τοκετός

·        Υψηλή πίεση αίματος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Οι επιπλοκές αυτές είναι πιο συχνές στις υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες με το σύνδρομο.

Η έγκαιρη διάγνωση σε νεαρή ηλικία βοηθά την γυναίκα με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών να προετοιμαστεί σωστά αρκετό καιρό πριν προσπαθήσει να συλλάβει έτσι ώστε να έχει αυξημένες πιθανότητες για μια εγκυμοσύνη χωρίς επιπλοκές.

 

 Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Ο γιατρός πραγματοποιεί τη διάγνωση βασισμένος σε διάφορους παράγοντες. Η διάγνωση μπορεί να περιλαμβάνει:

·        Μια φυσική εξέταση

·        Ιατρικό ιστορικό

·        Εξετάσεις αίματος για επίπεδα ορμονών

·        Εξετάσεις αίματος για επίπεδο γλυκόζης

·        Υπερηχογραφικό έλεγχο

Ποια θεραπευτική αγωγή ακολουθείται;

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει μόνιμη θεραπεία για το ΣΠΩ. Ωστόσο, η θεραπευτική αγωγή μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες σύλληψης στις γυναίκες που επιθυμούν να κυοφορήσουν. Επιπλέον, βοηθά το άτομο να διαχειριστεί τα συμπτώματα. Εφόσον τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο, η θεραπεία δεν είναι πάντα η ίδια για όλους.

 

Η θεραπεία για συμπτώματατου ΣΠΩ μπορεί να περιλαμβάνει:

·        Αντισυλληπτικά χάπια για τη διευκόλυνση των ορμονικών ανισορροπιών (αν δεν η γυναίκα δεν επιθυμεί εγκυμοσύνη άμεσα).

·        Φάρμακα που ευαισθητοποιούν την ινσουλίνη για τη βελτίωση της χρήσης ινσουλίνης από το σώμα και για την μειωμένη παραγωγή ανδρογόνων και βελτίωση της ποιότητας των ωαρίων (μετφορμίνη).

·        Στην περίπτωση του διαβήτη, φάρμακα για τον έλεγχο των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.

·        Ειδικά συμπληρώματα και βιταμίνες που βοηθούν την ευαισθησία του σώματος στην ινσουλίνη και την ποιότητα των ωαρίων (θα πρέπει να δίνονται μόνο μετά από καθοδήγηση ιατρού)

·        Άσκηση και υγιεινή διατροφή για τη φυσιολογική διατήρηση του βάρους και μείωση των μεταβολικών επιπλοκών αλλά και για βελτίωση της γονιμότητας. Η διατήρηση ενός υγιούς βάρους μπορεί να βοηθήσει να μειωθούν τα επίπεδα ινσουλίνης και τεστοστερόνης και να βελτιωθούν τα συμπτώματα.

 
ΥΓΙΗΣ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ: ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η πιο βασική αρχή στην αντιμετώπιση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών είναι

η διατήρηση φυσιολογικού βάρους και η σωστή διατροφή και άσκηση. Σε γυναίκες που είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες, ακόμα και μικρή απώλεια βάρους της τάξεως του 7-10% οδηγεί σε βελτίωση του κύκλου, της συχνότητας της περιόδου και των συμπτωμάτων της υπερτρίχωσης και της ακμής.

Η τακτική άσκηση (30 λεπτά, 5 φορές την εβδομάδα) βοηθάει στην απώλεια και συντήρηση φυσιολογικού βάρους και μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, την αρτηριακή πίεση, την χοληστερίνη και βελτιώνει την καρδιαγγειακή υγεία.

Τα άτομα με χαμηλό βάρος που αντιμετωπίζουν δυσκολία στην σύλληψη μπορεί να χρειάζεται να επισκεφθούν τον ιατρό τους, καθώς και το υπερβολικά χαμηλό βάρος μπορεί να είναι ένας άλλος παράγοντας κινδύνου για υπογονιμότητα.

Η έγκαιρη διάγνωση είναι εξαιρετικά σημαντική για την υιοθέτηση ενός υγιούς τρόπου ζωής νωρίς και για την πρόληψη των διαταραχών της αναπαραγωγής αλλά και των χρονίων νόσων που σχετίζονται με το σύνδρομο.

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η σωστή διάγνωση σε πολλές γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών καθυστερεί τουλάχιστον 2 χρόνια και συχνά μπορεί να χρειαστούν επισκέψεις σε 2-3 διαφορετικούς ιατρούς μέχρι να γίνει σωστή αξιολόγηση. Συχνά επίσης οι γυναίκες που πάσχουν δεν λαμβάνουν σωστή πληροφόρηση για την επίδραση του συνδρόμου στη ζωή τους και τον τρόπο με τον οποίο οι συνήθειες τους το επηρεάζουν με αποτέλεσμα να είναι μπερδεμένες και να μην ακολουθούν ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Με τη σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση, τα συμπτώματα του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά και ο κίνδυνος για επιπλοκές να ελαχιστοποιηθεί