ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Τεστ Δυσανεξίας

ΔΥΣΚΟΛΕΥΩ ΝΑ ΧΑΣΩ ΒΑΡΟΣ....
ΜΗΠΩΣ ΝΑ ΚΑΝΩ ΕΝΑ ΤΕΣΤ ΔΥΣΑΝΕΞΙΑΣ;

Αυτή η σκέψη περνά από το μυαλό των περισσότερων ατόμων που επιθυμούν να χάσουν βάρος και δυσκολεύονται να το πετύχουν. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πολλά διαθέσιμα τεστ δυσανεξίας, ειδικά στο ίντερνετ, που ψευδώς υπόσχονται να σας βοηθήσουν να χάσετε βάρος. Η θεωρία πίσω από αυτά τα τεστ είναι πως ο οργανισμός μας δεν μπορεί να μεταβολίσει αποτελεσματικά κάποια τρόφιμα, τα οποία είναι υπεύθυνα για την αύξηση του σωματικού βάρους και το πρόβλημα θα λυθεί οριστικά αν απλώς αφαιρέσουμε τα εν λόγω τρόφιμα από το διαιτολόγιό μας.

Η βιομηχανία γύρω από αυτά τα τεστ, επιστρατεύοντας την επίκληση στο συναίσθημα και τη δύναμη του marketing, έχει πετύχει το σκοπό της, δυστυχώς…  Και κάθε χρόνο ολοένα και περισσότεροι σπαταλούν μια μικρή περιουσία προσπαθώντας να λύσουν τον «άλυτο» γρίφο γύρω από την απώλεια βάρους.. όταν η λύση είναι τόσο απλή. Πάμε λοιπόν να ρίξουμε λίγο φως στην υπόθεση και να ξεκαθαρίσουμε το θολό τοπίο..

Επειδή οι ιατρικοί όροι που χρησιμοποιούνται είναι πολλοί, θα περάσουμε πρώτα σε βασικούς ορισμούς, μέσα από ένα εύκολο σχεδιάγραμμα.

Πάμε να δούμε τους όρους αυτούς αναλυτικά:

Τροφική Υπερευαισθησία: Περιλαμβάνει όλα τα είδη διαταραχής της φυσιολογίας του οργανισμού από ένα διατροφικό συστατικό μετά την κατανάλωση κάποιου τροφίμου, με εξαίρεση τις τοξικές αντιδράσεις, με αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων. Ένα σύμπτωμα μπορεί να είναι οποιαδήποτε αλλαγή στο πώς αισθανόμαστε ή λειτουργούμε και μπορεί να εκδηλωθεί για παράδειγμα, ως εξάνθημα, πόνος στις αρθρώσεις ή κόπωση.
Τροφική αλλεργία (ή ανοσιακά-μεσολαβούμενη τροφική υπερευαισθησία με αναπαραγώγιμα συμπτώματα):

• IgE-μεσολαβούμενη: Η απάντηση του οργανισμού είναι οξείας έναρξης (2-3 ώρες μετά την κατανάλωση τροφής) και μπορεί να είναι και σοβαρή. Στην αντίδραση συμμετέχουν IgE αντισώματα, που παράγονται από το ανοσοποιητικό σύστημα (αντιδράσεις υπερευαισθησίας τύπου Ι). Αποτελεί την κλασική, γνωστή σε όλους, αλλεργία. Κύρια αλλεργιογόνα τρόφιμα είναι το γάλα αγελάδας, το αβγό, το φιστίκι, οι ξηροί καρποί, η σόγια και το σι­ τάρι στα βρέφη και τα παιδιά, ενώ το φιστίκι, οι ξηροί καρποί, το ψάρι και τα οστρακόδερμα (π.χ. γαρίδες) στους έφηβους και τους ενήλικες. Στη χώρα μας το γάλα και το αβγό είναι από τα συ­ χνότερα αλλεργιογόνα τρόφιμα στα παιδιά. Το ροδά­κινο και το σταφύλι αποτελούν τα συχνότερα αλλερ­γιογόνα φρούτα. Από την άλλη το φιστίκι φαίνεται να προκαλεί σπάνια τροφική αλλεργία στην Ελλάδα.
• Μη IgE-μεσολαβούμενη: Η αντίδραση είναι καθυστερημένη (ώρες έως και ημέρες μετά την κατανάλωση της τροφής) Το ανοσοποιητικό σύστημα και εδώ συμμετέχει αλλά χωρίς τη συμμετοχή IgE αντισωμάτων, αλλά άλλου τύπου αντισωμάτων κυρίως IgG π.χ. αλλεργική πρωκτοκολίτιδα
• Μικτή: IgE και μη-IgE μηχανισμός, π.χ. αλλεργική ηωσινοφιλική γαστρεντε-ροπάθεια

Τροφική δυσανεξία (μη ανοσιακά-μεσολαβούμενη τροφική υπερευαισθησία): Το σώμα αντιδρά μέσω φυσικών και χημικών μηχανισμών. Οι αιτίες μπορεί να είναι:

• Ενζυμικές: πχ. Η δυσανεξία στη λακτόζη που οφείλεται στην έλλειψη του ενζύμου λακτάση (β-γαλακτοσιδάσης), που είναι υπεύθυνο για τη διάσπαση της λακτόζης, σε γλυκόζη και γαλακτόζη. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν διαρροϊκές κενώσεις, μετεωρισμό, βορβορυγμούς και κοιλιακό άλγος. Η διάγνωση γίνεται με δοκιμασία φόρτισης με λακτόζη ή μέτρηση εκπνεόμε­νου υδρογόνου ή μέτρηση της δραστηριότητας της λα­κτάσης σε βιοψία ή και με γονιδιακή μελέτη αναζήτησης του γονιδίου κοινού πολυμορφισμού.
• Φαρμακολογικές: ορισμένες τροφές περιέχουν φυσικά χημικές ουσίες που έχουν επίδραση στον οργανισμό, όπως η καφεΐνη στον καφέ, το τσάι, και σοκολάτα, ή οι αμίνες σε ορισμένα τυριά. Μερικοί άνθρωποι επηρεάζονται περισσότερο από άλλους καταναλώνοντας αυτά τα τρόφιμα, παρουσιάζοντας συμπτώματα που θα εμφανίζονταν σε άλλα άτομα μόνο αν κατανάλωναν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες.
• Τοξικές: κάποιες ουσίες, όπως οι αφλατοξίνες στα φασόλια και τα ρεβίθια, μπορεί να προκαλέσουν εμετό και διάρροια σε κάποια άτομα. Όταν ωστόσο μαγειρεύονται πλήρως οι ουσίες αυτές καταστρέφονται.
• Η ισταμίνη: κάποια τρόφιμα περιέχουν ισταμίνη φυσικά (π.χ. αλκοόλ, τυριά υψηλής ωρίμανσης, καπνιστά, όσπρια, θαλασσινά, κακάο, ξίδι), και άλλα (όπως ορισμένα ψάρια που δεν είναι φρέσκα ή δεν έχουν αποθηκευτεί σωστά) μπορεί να αναπτύξουν ένα «απόθεμα ισταμίνης» στη σάρκα τους, καθώς γερνούν (στα ψάρια ονομάζεται ιστιδίνη). Σε ορισμένους ανθρώπους, η ισταμίνη που υπάρχει φυσιολογικά στο φαγητό μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα, όπως εξανθήματα, πόνο στο στομάχι, διάρροια και εμετό και σε ορισμένες περιπτώσεις, τα συμπτώματα προσομοιάζουν αναφυλακτική αντίδραση.
• Άλλα: π.χ. θειώδη άλατα, μεγάλη ποσότητας φυσικών ή τεχνητών συντηρητικών (π.χ. γλουταμινικό μονονάτριο) ή σαλικυλικά.
• Πολύ γνωστή δυσανεξία είναι και η κοιλιοκάκη που οφείλεται στη φλεγμονώδη απάντηση στη γλουτένη. Εκδηλώνεται ως σύνδρομο δυσαπορρόφησης με στεατόρροια, απώ­λεια βάρους και επιπλέον στα παιδιά καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξης, με αναιμία και αβιταμίνωση, ωστόσο μπορεί να είναι και ασυμπτωματική. Η κοιλιοκάκη θα μπορούσε πιο σωστά αντί για δυσανεξία να χαρακτηριστεί ως ένα νόσημα, καθώς στον παθοφυσιολογικό μηχανισμό της συμμετέχει το ανοσοποιητικό σύστημα (φυσική και επίκτητη ανοσία αλλά και αυτοανοσία). Η διάγνωση γίνεται με αντι-γλοιαδινικά IgA και IgG, έναντι ενδομυΐου IgA και έναντι τρανσγλου­ταμινάσης IgA και IgG

Με ποιο τρόπο μπορεί να γίνει η διάγνωση των τροφικών υπερευαισθησιών;

ΤΕΣΤ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ - ΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΛΛΕΡΓΙΑΣ

• Δερματικές δοκιμασίες νυγμού (Skin Prick Test): Μικρή ποσότητα αραιωμένου αλλεργιογόνου τοποθετείται στο δέρμα και το δέρμα «τσιμπιέται». Αν εμφανιστεί ένα μικρό εξόγκωμα ή πρήξιμο, σε συνδυασμό με λεπτομερές κλινικό ιστορικό, μπορεί να διαγνωστεί μια IgE-μεσολαβούμενη αλλεργική αντίδραση.
• Αιματολογικές εξετάσεις (Blood Tests): To RAST τεστ (Radio Allergo
  Sorbent Test) διενεργείται κατόπιν ιατρικής παρακολούθησης, στο οποίο μετρώνται τα IgE αντισώματα, μετά από κατανάλωση του πιθανού αλλεργιογόνου τροφίμου.

ΤΕΣΤ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΛΟΙΠΩΝ ΤΡΟΦΙΚΩΝ ΥΠΕΡΕΥΑΙΣΘΗΣΙΩΝ

Α. Αποκλεισμός τροφίμων και επανεισαγωγή:
Το ύποπτο τρόφιμο αφαιρείται μια χρονική περίοδο και τα συμπτώματα που παρατηρούνται καταγράφονται. Εάν τα συμπτώματα βελτιώνονται τότε το ύποπτο τρόφιμο επανεισάγεται. Εάν τα συμπτώματα επιστρέφουν, αυτό δείχνει ότι υπάρχει πρόβλημα με το συγκεκριμένο τρόφιμο.
Αυτό το τεστ μπορεί να είναι πολύ χρονοβόρο και είναι προτιμότερο να γίνεται υπό την επίβλεψη ενός διαιτολόγου, ειδικά αν πρόκειται για παιδιά. Είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ισορροπημένη διατροφή και να καλυφθούν οι ανάγκες σε όλα τα θρεπτικά συστατικά ειδικά όταν αποκλείονται από το διαιτολόγιο μεγάλες ομάδες τροφίμων, όπως γαλακτοκομικά ή σιτηρά.

Β. Εναλλακτικά τεστ αναγνώρισης τροφικής υπερευαισθησίας:

• Εξέταση αίματος IgG αντισωμάτων. Αυτή η εξέταση αίματος ανιχνεύει αντισώματα IgG που υπάρχουν στο η αίμα. Θεωρείται ότι αύξηση των IgG κατόπιν κατανάλωσης ενός τροφίμου υποδηλώνει υπερευαισθησία στο τρόφιμο αυτό. Στο παρόν δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτή τη δοκιμή, και δεν συνιστάται ως διαγνωστικό εργαλείο.
• Κινησιολογία: Βασίζεται στην ιδέα ότι ορισμένα τρόφιμα προκαλούν μια ανισορροπία της ενέργειας στο σώμα, που ανιχνεύεται από τη δοκιμή της απόκρισης του μυός. Το άτομο κρατά το ύποπτο τρόφιμο που βρίσκεται σε ένα γυάλινο φιαλίδιο και ο επαγγελματίας υγείας ελέγχει την ανταπόκριση των μυών. Το αποτέλεσμα μπορεί να οδηγήσει στο να αποκλειστούν πολλά τρόφιμα από τη διατροφή, ωστόσο μελέτες δείχνουν ότι αυτή η δοκιμή δεν είναι τίποτα παραπάνω από καθαρή τύχη.
• Ανάλυση τρίχας: μια μικρή τούφα από τα μαλλιά στέλνεται σε ένα εργαστήριο και τα ενεργειακά πεδία στα μαλλιά σαρώνονται. Τα αποτελέσματα συγκρίνονται με άλλα δεδομένα για τον προσδιορισμό ενός τροφική υπερευαισθησία. Δεν έχει επιστημονική βάση.
• Λευκοκυτταρικό ή κυτταροτοξικό τεστ: είναι ένα τεστ αίματος όπου τα λευκά αιμοσφαίρια αναμειγνύονται με το ύποπτο τρόφιμο και αν διογκωθούν αυτό υποδηλώνει πιθανή υπερευαισθησία στο τρόφιμο.  Δεν έχει επιστημονική βάση.
• Δοκιμή παλμού: στην περίπτωση αυτή λαμβάνεται ο παλμός έχει ληφθεί πριν την κατανάλωση φαγητού και έπειτα 15 λεπτά μετά την κατανάλωσή του. Αύξηση 10 παλμών ανά λεπτό υποδηλώνει τροφική δυσανεξία. Δεν έχει επιστημονική βάση.
• Ηλεκτροδερματικό (Vega) τεστ: μετρά την ηλεκτρομαγνητική αγωγιμότητα στο σώμα. Το ένοχο τρόφιμο θα παρουσιάσει μια πτώση στην ηλεκτρομαγνητική αγωγιμότητα. Δεν έχει επιστημονική βάση.

Υπάρχει κίνδυνος από αυτά τα τεστ;
Καθίσταται σαφές ότι αυτές οι εναλλακτικές δοκιμές αναγνώρισης τροφικών υπερευαισθησιών μπορεί να οδηγήσουν στον αποκλεισμό μεγάλων ομάδων τροφίμων από το διαιτολόγιο του ατόμου, τις περισσότερες φορές χωρίς λόγο. Αυτό συνεπάγεται αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαταραχών στο θρεπτικό ισοζύγιο, ακόμα και δυσθρεψία.
Ακόμα όμως και όταν η υπερευαισθησία υπάρχει και αναγνωριστεί με κάποια αξιόπιστη μέθοδο, και εδώ το διαιτολόγιο πρέπει να καταρτιστεί σωστά και ισορροπημένα με τη βοήθεια ειδικού διαιτολόγου ώστε να εξασφαλιστεί η κάλυψη των θρεπτικών αναγκών του ατόμου.

Και τι γίνεται με το θέμα της απώλειας βάρους; Μπορεί ένα τέτοιο τεστ τελικά να με βοηθήσει;
Καταρχάς, όπως είπαμε πολλά από τα προαναφερθέντα τεστ δεν έχουν επιστημονική βάση. Πέρα από αυτό όμως, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ουδεμία σχέση έχει η τροφική δυσανεξία, ακόμα και αν αναγνωριστεί με κάποιο αξιόπιστο τεστ, με την απώλεια βάρους. Ο λόγος που πολλοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι χάνουν βάρος όταν αποκλείουν από τη διατροφή τους τα υποτιθέμενα «ένοχα» τρόφιμα, δεν είναι επειδή αφαίρεσαν από τη διατροφή τους το μαρούλι ή το σπανάκι, αλλά επειδή τους υπέδειξαν να αφαιρέσουν και τη γλουτένη, άρα τα περισσότερα δημητριακά και τρόφιμα που περιέχουν αλεύρι, τις πατάτες ή τη ζάχαρη, δηλαδή ενεργειακά πυκνά τρόφιμα.

Η μόνη υποσχόμενη ερευνητικά μέθοδος για περαιτέρω εξατομίκευση του διατροφικού πλάνου και αναγνώρισης των ιδιαίτερων διατροφικών απαιτήσεων κάποιων ανθρώπων που δυσκολεύονται να χάσουν βάρους είναι η Διατροφογενετική. Με τον όρο αυτό εννοούμε την επιστήμη που μελετά το ανθρώπινο γονιδίωμα και εντοπίζει κάποιους πολυμορφισμούς, που έχουν αποδειχτεί με πλήθος επιστημονικών μελετών ότι σχετίζονται π.χ. με ένα νόσημα. Η διεξαγωγή ενός τέτοιου τεστ, είναι μεν κοστοβόρα, όμως γίνεται εφάπαξ και μπορεί να δώσει στον θεράποντα ιατρό ή διατροφολόγο πολύτιμες πληροφορίες. Αυτές αν ερμηνευτούν σωστά με τη βοήθεια εκπαιδευμένου γενετιστή μπορούν πραγματικά να δώσουν λύση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• British Dietetic Association. Food Fact Sheets. Food Allergy and Intolerance Testing.
• British Dietetic Association. Food Fact Sheets. Food Allergy and Intolerances.
• Crespo JF, Rodriguez J. Food allergy in adulthood. Allergy 2003, 58:98–113
• Κουρή Μ.Κ. Ποια τρόφιμα προκαλούν αλλεργία. Πρακτικά Ημερίδας «Τροφική Αλλεργία και Διατροφή» Ελληνική Αλλεργιολογία & Κλινική Ανοσολογία 2010 Περίοδος Β' • 3(2–3):67–68
• Metcalfe DD, Sampson HA, Simon RA. Food allergy: Adverse reactions to foods and food additives. 3rd ed. Blackwell publishing, 2003
• Κ. Πίτσιος. Τροφική Δυσανεξία. Πρακτικά Ημερίδας «Τροφική Αλλεργία και Διατροφή» Ελληνική Αλλεργιολογία & Κλινική Ανοσολογία 2010 Περίοδος Β' • 3(2–3):67–68